Kalbin elektriksel aksı (Mean Electrical Axis, MEA) nedir?
Kalbin elektriksel aksı veya kalp ekseni (MEA), kalbin net ventriküler depolarizasyon yönünü tanımlayan bir kavramdır. Bu, kalbin elektriksel aktivitesinin, iki boyutlu bir düzlemde (ön düzlemde) hangi yöne doğru yayıldığını ifade eder. Bu yön, genellikle sol-sağ ve baş-kuyruk eksenlerinde değerlendirilir.
Kalbin normal elektriksel aktivitesi, sağ atriyoventriküler düğümden (SA düğümü) başlayarak kalp kası boyunca düzenli bir şekilde yayılır. Bu yayılım sırasında kalbin elektriksel ekseni belirli bir yönde olur. Ancak, ventriküler genişleme (hipertrofi) veya ventriküler iletim anormallikleri (dal bloğu, ektopik odak) gibi durumlar, bu eksenin normal yönünden sapmasına neden olabilir.
MEA’yı belirleme yöntemleri nelerdir?
MEA’yı ölçmenin veya tahmin etmenin üç temel yöntemi vardır. Bu yöntemlerin her biri, yalnızca 6 standart uzuv derivasyonu (I, II, III, aVR, aVL, aVF) kullanılarak yapılır.
1. Grafik Yöntemi (En Hassas Ama En Zaman Alan Yöntem)
Bu yöntemde, iki derivasyon (genellikle Derivasyon I ve aVF) kullanılarak MEA hesaplanır.
Adımlar:
1. Her derivasyon için net pozitif veya negatif sapmayı belirleyin.
• QRS kompleksinin pozitif ve negatif bileşenlerinin toplamını ölçün. (Örneğin, R dalgası +5 mm, S dalgası -2 mm ise, net sapma +3 mm’dir.)
2. Bu sapmaları bir eksen grafiğine yerleştirin.
• Derivasyon I’deki sapmayı, eksen grafiğinde yatay çizgi üzerine çizin.
• aVF’deki sapmayı, eksen grafiğinde dikey çizgi üzerine çizin.
3. Bu sapmalardan dik çizgiler çizin ve kesişme noktasını bulun.
4. Bu kesişme noktasından grafiğin merkezine bir çizgi çekin.
• Bu çizginin oluşturduğu açı, MEA’yı verir.
Bu yöntem en doğru sonuçları verir, ancak daha fazla hesaplama ve çizim gerektirdiği için zaman alıcıdır.
2. En Yüksek Net QRS Sapmasına Sahip Derivasyonun Kullanılması
Bu yöntemde, MEA’yı belirlemek için en fazla R dalgası yüksekliğine sahip derivasyon bulunur.
Adımlar:
1. 6 uzuv derivasyonundaki QRS komplekslerini inceleyin.
2. Hangi derivasyonda R dalgasının en yüksek olduğunu tespit edin.
3. Bu derivasyonun ekseni ile MEA genellikle paraleldir.
Bu yöntem daha hızlıdır, çünkü yalnızca QRS komplekslerinin yüksekliğini karşılaştırmanız yeterlidir. Yine de daha az hassas olabilir.
3. En Fazla İzoelektrik Olan Derivasyonu Kullanma
Bu yöntemde, MEA’yı bulmak için pozitif ve negatif QRS sapmalarının eşit olduğu derivasyon bulunur.
Adımlar:
1. 6 uzuv derivasyonundaki QRS komplekslerini inceleyin.
2. Hangi derivasyonda QRS pozitif ve negatif bileşenlerinin birbirine en yakın olduğunu bulun.
3. MEA, bu derivasyona dik olan eksene paralel olacaktır.
4. MEA’nın pozitif mi yoksa negatif mi olduğunu belirlemek için bu dik eksendeki QRS’nin pozitif veya negatif olmasına bakın.
Bu yöntem, ventriküler eksen değişikliklerini hızlı bir şekilde tespit etmek için kullanılır.
Kedi ve köpekler için MEA sapmalarının referans aralıkları nelerdir?
İnsanlarda MEA’nın normal aralığı genellikle -30° ile +90° arasındadır. Ancak, köpekler ve kedilerde bu sınırlar farklıdır.
• Kedilerde MEA: Genellikle 0° ile +160° arasında kabul edilir.
• Köpeklerde MEA: Köpeklerin cinsine ve vücut tipine bağlı olarak değişiklik gösterebilir, ancak genellikle +40° ile +100° arasında kabul edilir. Büyük ırk köpeklerde bu aralık değişebilir.
MEA’yı neden hesaplamamız gerekiyor?
MEA’yı bilmek, birçok kalp hastalığının teşhisine yardımcı olur. Aşağıdaki koşullar eksen kaymasına neden olabilir:
• Ventriküler hipertrofi: Ventriküler kas kütlesindeki artış, elektriksel eksenin hipertrofi tarafına kaymasına neden olur.
• Ventriküler iletim anormallikleri: Sol dal bloğu (LBBB) veya sağ dal bloğu (RBBB) gibi iletim bozuklukları, ventriküller arasında elektrik yayılımını değiştirerek eksenin kaymasına neden olur.
• Ektopik ritimler: Ventriküler taşikardi gibi ventrikülden gelen anormal uyarılar ekseni değiştirebilir.
MEA Değişiklikleri ve Nedenleri
1. Sol Eksen Sapması:
• Olası Nedenler:
• Sol ventrikül hipertrofisi: Sol ventrikül kas kütlesindeki artış, elektriksel eksenin sola kaymasına neden olur.
• Sol anterior fasiküler blok: Kalpteki elektriksel uyarının iletim yolundaki bir blokaj, eksenin sola kaymasına neden olur.
• Ektopik odaklardan kaynaklanan ritimler: Ventriküller dışında anormal bir odaktan gelen elektriksel uyarılar, eksenin sola kaymasına neden olabilir.
2. Sağ Eksen Sapması:
• Olası Nedenler:
• Sağ ventrikül hipertrofisi: Sağ ventrikül kas kütlesinin artması, elektriksel eksenin sağa kaymasına neden olur.
• Sağ dal bloğu: Sağ ventriküldeki elektriksel uyarıların iletimindeki bir blokaj, elektrik ekseninin sağa kaymasına neden olur.
• Pulmoner hipertansiyon: Akciğer damarlarındaki basınç artışı, sağ ventrikülün büyümesine neden olarak elektrik eksenini sağa kaydırabilir.
• Ventriküler taşikardi: Ventriküllerden kaynaklanan anormal bir elektriksel uyarı, eksenin sağa kaymasına neden olabilir.
3. Düz Eksen (0°’a Yakın Eksen):
• Olası Nedenler:
• Ventriküler hipertrofi: Her iki ventrikül de eşit derecede büyüdüğünde, elektriksel eksen tam olarak belirgin bir tarafa kaymaz ve eksen 0°’a yakın kalabilir.
• Ventriküler ileti bozuklukları: Her iki ventrikülde iletim anormallikleri olduğunda, elektrik ekseni nötr bir pozisyonda kalabilir.
Bu değişiklikler, kalp kası kütlesindeki artışlar (hipertrofi), iletim sistemi bozuklukları (dal blokları) ve ventriküllerden kaynaklanan anormal uyarılar (ventriküler taşikardi) gibi birçok kardiyak duruma işaret edebilir. MEA’nın doğru değerlendirilmesi, bu hastalıkların tanısında önemlidir.
