Büyüme Geriliği Nedir?
Büyüme, genetik yapıya (genotip) bağlı olarak kedinin/köpeğin belirli bir büyüme potansiyeline ulaşması gereken karmaşık ama titizlikle düzenlenen bir süreçtir. Bu süreç, birçok hormon tarafından düzenlenir ve büyüme sürecinin sorunsuz işlemesi için kedinin/köpeğin yeterli kalori ve besin alması gerekir. Bu besinler sindirilmeli, emilmeli, gerekli dokulara taşınmalı ve metabolik bakım ile büyüme için kullanılmalıdır. Bu aşamalardan bir veya daha fazlasında bir sorun olduğunda, büyüme geriliği meydana gelebilir.
Büyüme geriliği, kedinin/köpeğin beklenen hızda büyümemesi veya normal büyüklüğe ulaşamaması olarak tanımlanır.
Büyüme Geriliğinin Nedenleri Nelerdir?
Büyüme geriliği bir hastalık değil, bir belirtidir. Bu nedenle, büyüme geriliğine neden olan birçok farklı faktör olabilir. Bu faktörler şunlardır:
1. Genetik Faktörler:
• Büyüme sürecinin temel belirleyicisi genetik yapıdır. Bazı hayvanlar genetik özelliklerinden dolayı belirli bir boyuta ulaşamayabilir.
2. Beslenme Yetersizliği:
• Yeterli kalori ve besin alınamaması büyüme geriliğine neden olur.
• Yetersiz beslenme (mama miktarının az olması) veya besin değeri düşük diyetler (düşük kaliteli mamalar) büyüme geriliğine yol açabilir.
• Mama kabına erişimin kısıtlanması veya birden fazla kedinin/köpeğin olduğu ortamda rekabet nedeniyle yeterli mama tüketilemeyebilir.
3. Sindirim ve Emilim Bozuklukları:
• Besinlerin bağırsaklardan yeterince emilememesi büyüme geriliğine neden olur.
• Bağırsak parazitleri (solucanlar), özellikle yavru kedi ve köpeklerde sık görülür ve besin emilimini engelleyebilir.
• Gastrointestinal sistem bozuklukları, mide ve bağırsak hastalıkları veya pankreas sorunları sindirimi bozarak büyüme geriliğine yol açabilir.
• Dışkı muayenesi yapılarak parazit varlığı veya sindirim bozuklukları tespit edilebilir.
4. Hormon Düzensizlikleri:
• Büyüme hormonu eksikliği: Büyümeyi doğrudan etkiler.
• Hipotiroidizm (tiroid hormon eksikliği): Tiroid hormonları büyüme ve metabolizmayı düzenler.
• Diyabet: Kan şekeri seviyelerinin düzensizliği metabolizmayı etkileyerek büyüme geriliğine neden olabilir.
• Adrenal bez yetmezliği (Addison hastalığı): Adrenal hormonların yetersizliği büyümeyi etkileyebilir.
5. Organ Hastalıkları:
• Kalp hastalıkları, kalbin normalden fazla çalışmasına neden olarak daha fazla enerji tüketilmesine yol açar. Bu durumda büyüme için yeterli enerji kalmaz.
• Karaciğer ve böbrek hastalıkları, metabolizmanın normal işleyişini bozarak büyümeyi etkileyebilir.
• Pankreas Yetmezliği (Ekzokrin Pankreas Yetmezliği, EPI): Pankreas, besinlerin sindirilmesinde hayati bir rol oynar. Bu organ düzgün çalışmadığında, besinler sindirilemez ve büyüme geriliği meydana gelir.
6. Metabolik ve Enfeksiyöz Hastalıklar:
• Kronik enfeksiyonlar (bakteriyel, viral veya mantar enfeksiyonları) metabolizmayı yavaşlatır ve büyüme sürecini etkiler.
• Kanser veya otoimmün hastalıklar metabolizmayı bozar ve büyüme için gerekli olan enerjiyi başka alanlara yönlendirir.
7. Doğumsal ve Kalıtsal Hastalıklar:
• Bazı hayvanlar doğuştan gelen genetik hastalıklar nedeniyle büyüme geriliği yaşayabilir. Bu hastalıkların teşhisi için genetik testler yapılabilir.
Büyüme Geriliği Nasıl Teşhis Edilir?
Veteriner hekim, büyüme geriliğinin nedenini belirlemek için şu adımları takip eder:
1. Tıbbi Geçmişin Alınması:
• Beslenme düzeni, tüketilen mama türü, öğün sıklığı ve hayvanın maruz kaldığı çevresel koşullar hakkında bilgi toplanır.
• Ek belirtiler (kusma, ishal, iştahsızlık vb.) sorulur.
2. Fiziksel Muayene:
• Hayvanın vücut sıcaklığı, kilo kaybı, kas kütlesi ve vücut kondisyonu değerlendirilir.
• Kalp, karaciğer, böbrekler ve bağırsaklar dikkatlice muayene edilir.
3. Laboratuvar Testleri:
• Kan Testleri (CBC): Anemi, iltihaplanma, enfeksiyon ve parazit varlığını tespit eder.
• Biyokimya Paneli: Karaciğer, böbrek ve pankreas fonksiyonlarını değerlendirir.
• İdrar Tahlili: İdrarda fazla protein veya şeker varlığı, böbrek hastalığı veya diyabet belirtilerini gösterebilir.
• Dışkı İncelemesi: Parazit varlığı, sindirim bozuklukları ve bağırsak emilim sorunları tespit edilir.
• Hormonal Testler: Büyüme hormonu, tiroid hormonu (T4), tiroid uyarıcı hormon (TSH) ve adrenal korteks hormonlarını (ACTH) ölçmek için kan testleri yapılır.
• TLI (Tripsin Benzeri İmmünoreaktivite) Testi: Pankreas yetmezliğini (EPI) tespit eder.
• Kobalamin ve Folat Testi: Sindirim ve emilim sorunlarının nedenlerini belirler.
4. Görüntüleme Testleri:
• Röntgen: Kemiklerdeki doğumsal anormallikleri tespit eder.
• Ultrason: Kalp, karaciğer, böbrek, pankreas ve bağırsaklardaki yapısal değişiklikleri ortaya koyar.
5. Genetik Testler:
• Kalıtsal hastalıkları tespit etmek için DNA analizleri yapılır.
Büyüme Geriliği Nasıl Tedavi Edilir?
Büyüme geriliğinin tedavisi, nedenine göre değişiklik gösterir. Her hasta bireysel olarak değerlendirilir ve tedavi buna göre planlanır. Büyüme geriliği tedavisinde izlenen bazı yaklaşımlar şunlardır:
• Beslenme Desteği: Yetersiz beslenme ve düşük kaliteli diyetlerde, mama türü ve besin içeriği değiştirilir. Kalori ve besin alımı artırılır.
• Parazit Tedavisi: Bağırsak parazitleri, parazit ilaçlarıyla tedavi edilir.
• Hormonal Bozuklukların Tedavisi: Tiroid hormon eksikliği, tiroid hormon replasman tedavisi ile düzeltilir.
• Organ Hastalıklarının Tedavisi: Kalp, karaciğer, böbrek ve pankreas hastalıkları, ilaç tedavisi (doğumsal kalp hastalıklarında olabileceği gibi girişimsel uygulamalar) ve destekleyici bakım ile kontrol altına alınır.
• Enfeksiyonların Tedavisi: Bakteriyel ve viral enfeksiyonlar antibiyotik veya antiviral ilaçlarla tedavi edilir.
• Doğumsal ve Genetik Bozukluklar: Genetik hastalıkların tedavisi zor olabilir, ancak semptomatik tedavi ile büyüme süreci iyileştirilebilir.
Büyüme geriliği, tek başına bir hastalık değil, birçok farklı hastalığın belirtisidir. Eğer kedinizin/köpeğinizin normal hızda büyümediğini fark ederseniz, vakit kaybetmeden veteriner hekiminize başvurmanız gerekir. Erken teşhis ve doğru tedavi, büyüme geriliğini önleyebilir ve hayvanınızın sağlıklı bir yaşam sürmesine yardımcı olabilir.
