Tansiyon Ölçümü (Arteriyel Kan Basıncı)
Arteriyel kan basıncı, kalbin vücuda kan pompalarken atardamarlarda (arterlerde) oluşturduğu basıncı ifade eder. Bu basınç, organlara ve dokulara oksijen ve besin taşınmasını sağlar, metabolik atıkların vücuttan atılmasına yardımcı olur ve dokulardaki kanlanmayı (perfüzyonu) korur. Normal kan basıncı, vücut fonksiyonlarının sağlıklı bir şekilde sürdürülmesi için gereklidir.
Tansiyon Ölçümünün Amacı
Tansiyon ölçümü, damar sistemindeki hidrostatik (sıvı basıncı) ve hidrodinamik (kanın akış hızı ve basıncı) dengesi hakkında bilgi vermek amacıyla yapılır.
Amaçları şunlardır:
• Dolaşım sistemi sağlığını değerlendirmek
• Hipotansiyon (düşük tansiyon) veya hipertansiyon (yüksek tansiyon) teşhisi
• Kalp, böbrek ve endokrin hastalıklarının izlenmesi
• Tedavinin etkinliğini izlemek ve yan etkileri değerlendirmek
Kan Basıncı Ölçüm Teknikleri
1. Doğrudan Kan Basıncı Ölçümü (İnvaziv)
• Nasıl yapılır? Arter içine kateter yerleştirilerek doğrudan basınç ölçülür.
• Avantajları: En doğru ölçüm yöntemidir. Anestezi altındaki hayvanlarda sık kullanılır.
• Dezavantajları: İnvaziv (dokuya giriş gerektirir) olduğu için enfeksiyon riski ve komplikasyon riski taşır.
2. Dolaylı Kan Basıncı Ölçümü (Non-invaziv)
Non-invaziv yöntemler, hızlı, kolay ve güvenlidir, bu nedenle rutin kontrollerde ve muayenelerde yaygın olarak tercih edilir.
Osilometrik Yöntem
• Nasıl yapılır? Tansiyon manşonu (kolluk) bir bacak, kuyruk veya ön bacak bölgesine yerleştirilir. Manşon şişirilir ve ardından basınç yavaşça azaltılırken osilasyonlar (titreşimler) kaydedilir.
• Avantajları: Kullanımı kolaydır, hasta uyanıkken ölçüm yapılabilir.
• Dezavantajları: Küçük hayvanlarda (özellikle kedilerde) osilasyonların doğru algılanması zor olabilir ve doğruluğu düşük olabilir.
Doppler Yöntemi
• Nasıl yapılır? Doppler probu arter üzerine yerleştirilir ve atardamar akış sesleri dinlenir.
• Avantajları: Kedilerde ve küçük hayvanlarda daha doğrudur.
• Dezavantajları: Kullanımı zordur, doğru prob yerleşimi gerektirir.
Not: İndirekt ölçümlerin doğruluğunu artırmak için en az 3 (tercihen 5) ölçüm yapılmalı ve bu ölçümlerin ortalaması alınmalıdır.
Patolojik Kan Basıncı Değişiklikleri
1. Hipertansiyon (Yüksek Kan Basıncı)
Hipertansiyon, kalıcı olarak kan basıncının normalden yüksek olması durumudur.
Hayvan Türleri ve Hipertansiyon Durumunda Kan Basıncı Değerleri
1. Köpek:
• Sistolik Kan Basıncı: >180 mmHg
• Diyastolik Kan Basıncı: >100 mmHg
2. Kedi:
• Sistolik Kan Basıncı: >200 mmHg
• Diyastolik Kan Basıncı: >120 mmHg
Nedenleri
• Böbrek hastalıkları: Kronik böbrek yetmezliği, hipertansiyona neden olan en yaygın hastalıktır.
• Kalp hastalıkları: Kalbin pompalama kapasitesinin azalması, kan basıncının artmasına neden olabilir.
• Endokrin hastalıklar: Hipotiroidizm, hipertiroidizm, Cushing hastalığı (hiperadrenokortisizm) hipertansiyon riskini artırır.
• Santral sinir sistemi (CNS) hastalıkları: Kafa travması, tümörler, intrakraniyal basınç artışı hipertansiyona neden olabilir.
Belirtiler
• Göz hastalıkları: Retinal kanamalar, retina dekolmanı ve körlük.
• Böbrek hasarı: Proteinüri (idrarda protein bulunması).
• Kalp hasarı: Kalp büyümesi (kardiyomegali) ve sol ventrikül hipertrofisi.
2. Hipotansiyon (Düşük Kan Basıncı)
Hipotansiyon, arteriyel kan basıncının düşmesi durumudur.
• Sistolik Kan Basıncı: < 90 mmHg
• Ortalama Kan Basıncı (MAP): < 65 mmHg
Nedenleri
• Şok: Hipovolemik (kan kaybı), kardiogenik (kalp yetmezliği), septik (enfeksiyona bağlı) şok.
• Kalp ve perikardiyum hastalıkları: Perikardiyal efüzyon, perikard tamponadı hipotansiyona neden olabilir.
• Aritmiler: Bradykardi (düşük kalp hızı) ve belirli taşikardiler hipotansiyona neden olabilir.
Belirtiler
• Halsizlik, uyuşukluk
• Bilinç kaybı
• Soğuk ekstremiteler
• Kapiller dolum süresinin uzaması (>2 saniye)
Tansiyon Ölçümü Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler
• Ortam stresi: Klinik veya hastane ortamı, hayvanlarda stres oluşturabilir. Stres, özellikle kedilerde kan basıncını yanlış şekilde yükseltebilir (beyaz önlük sendromu).
• Hasta sahiplerinin yanında ölçüm yapılması: Stresin azaltılması için hasta sahiplerinin hayvanla birlikte bulunması önerilir.
• En az 3 ölçüm yapılmalı: Tüm ölçümler birbirine yakın olmalı ve 5 ölçümün ortalaması alınmalıdır.
• Uygun manşon boyutu: Manşon, hayvanın bacağının veya kuyruğunun çevresinin %40-50’sini kapsamalıdır. Çok küçük manşon yanlış yüksek, çok büyük manşon yanlış düşük sonuç verir.
• Normal tansiyon değerleri köpeklerde 135/75 mmHg, kedilerde 125/85 mmHg’dir.
• Hipertansiyon (>180 mmHg) genellikle böbrek, endokrin ve kalp hastalıklarıyla ilişkilidir.
• Hipotansiyon (<90 mmHg), şok, kan kaybı ve kalp yetmezliği gibi durumlarda görülür.
Doğru tansiyon ölçümü, hastalıkların erken teşhisi, tedavi takibi ve prognozun belirlenmesi için önemlidir. Her ölçümde en az 3-5 ölçüm yapılmalı ve ortalamaları alınmalıdır.
