Kollaps (Çökme), bir kedinin/köpeğin yere düşmesini (veya “yatar pozisyona geçmesini”) tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir ve bu durum kısa süreli veya uzun süreli olabilir.
Kedi ve köpeklerde kollaps (çökme) sebepleri nelerdir?
Köpeklerde ve kedilerde çökme nedenleri arasında şunlar yer alır:
• Anormal kalp ritmi bozuklukları (örneğin, kalbin geçici olarak durması – bayılma/senkop)
• Beyin veya sinir sistemini etkileyen durumlar (nöbetler)
• Tıbbi durumlar (örneğin, iç kanama, düşük kan şekeri veya kan elektrolit seviyelerinde dengesizlik)
Bu durumların herhangi birine bağlı çökme belirtilerinin dış görünümde benzer olabileceğini bilmek önemlidir.
• Nöbetleri karakterize eden anormal hareketler, kalp ritmi bozukluğu sebebiyle gelişen anormal hareketlere (senkop) benzeyebilir.
• Nöbetlerde genellikle hızlı kürek çekme/yüzme hareketleri, çene şapırdatma ve aşırı salya akışı (ağız sulanması) görülür.
• Bazı kalp ritmi bozukluklarında belirtiler, hareketsizlik (uyku benzeri durum) ile ön ayakların spazmı/sertleşmesi ve baş ve boynun arkaya doğru kasılması (bu nöbetleri taklit edebilir) arasında değişir.
İnsan tıbbında, başlangıçta nöbet teşhisi konulan kişilerin %20’sinin daha sonra bir kalp ritmi bozukluğu olduğu tespit edilmektedir; bu durumun veteriner hekimlikte de benzer olduğu düşünülmektedir.
Beyin taraması için anestezi düşünülmeden önce bir kalp probleminin kontrol edilerek dışlanması çok daha tercih edilebilir bir yaklaşımdır.
Kollaps ve senkop nasıl ayırt edilir, arasındaki farklar nelerdir?
Kollaps, genel bir terimdir ve ani postüral ton kaybını ifade eder, ancak mutlaka bilinç kaybını içermez. Senkop, kollaps (çökme) türlerinden biridir ve kısa süreli bilinç kaybıyla karakterizedir. Bu durum, beyne olan kan akışında geçici bir azalmanın sonucudur ve genellikle hızlı bir şekilde normale dönüş ile sonlanır.
Senkopun Yaygın Nedenleri:
1. Kardiyojenik nedenler (kalp kaynaklı)
2. Nörokardiyojenik nedenler (refleks mekanizmalar)
Senkop ile diğer kollaps nedenlerini ayırt etmek neden önemlidir?
Senkopu, özellikle epileptik nöbetler ve paroksismal hareket bozuklukları gibi senkop dışı çökme nedenlerinden ayırt etmek son derece önemlidir.
• Kardiyovasküler nedenler, senkop farklılıklarında baskın rol oynar ve genellikle kalp hastalığına bağlı hipotansiyon veya nörokardiyojenik refleksler sonucu ortaya çıkar.
Kediniz/köpeğiniz kollaps (çökme) ya da senkop (bayılma) yaşarken siz ne yapabilirsiniz?
Olayı gören kişinin iyi bir betimleme yapması veya mümkünse çökme anını kaydeden bir videoyu veteriner hekime sunması oldukça faydalı olabilir. Çökme sırasında, hayvanın dudaklarının ve diş etlerinin iç renginin normal pembe renkte mi olduğu yoksa beyaz ya da maviye mi döndüğünü kontrol etmek faydalıdır, ancak bu işlemi yaparken ısırılma veya yaralanma riski olmadığından emin olunmalıdır.
Çökme süresini not almak ve bu durumun heyecan, günün belirli bir zamanı gibi bir tetikleyiciyle bağlantılı olup olmadığını belirlemek önemlidir. Ayrıca, çökme sırasında kedinizin/köpeğinizin dokunmaya veya ismiyle çağrılmaya tepki verip vermediğini gözlemlemeye çalışın; bu, bilincin korunup korunmadığını anlamaya yardımcı olabilir. Ancak, unutulmamalıdır ki bilinçsiz durumlarda gözler açık ve sabit bir şekilde bakıyor olabilir, bu yüzden gözlerin açık olması problemin sebebini belirlemek için yeterli bir gösterge değildir.
Kollaps (çökme) yaşayan kedinize/köpeğinize veteriner hekiminiz ne yapabilir?
Olayın tarif edilmesinden bir sonraki adım, veteriner hekiminiz tarafından kollaps nedenine dair ipuçlarını kontrol etmek ve hangi tanısal testlerin gerekli olduğunu belirlemek için bir fiziksel muayene yapılmasıdır.
• Kalp ritmi bozukluğu şüphesi varsa, elektrokardiyografi (EKG) veya ekokardiyografi (kalp ultrasonu) gibi kalple ilgili daha ileri testler yapılması gerekir.
• Eğer karında şişlik varsa, bunun sıvı birikmesi veya iç kanama sonucu olabileceği düşünülerek karın ultrasonu gerekebilir.
• Nörolojik muayene, beyin, omurilik veya sinir iletiminde bir sorun olup olmadığını kontrol etmek için gereklidir.
• Kan testleri, çökme veya nöbetlerin tıbbi nedenlerini taramak için genellikle gereklidir. Bunlar arasında karaciğer hastalığı, düşük kan şekeri, elektrolit dengesizliği veya kan kaybı (anemi) gibi durumlar yer alır. Bazı durumlarda, değişikliklerin ilk 24 saat içinde kan testinde görünmeyebileceği için tekrarlayan kan testleri gerekebilir.
Aralıklı çökme yaşayan hayvanlarda, problemin nedeni ilk muayenede belirgin olmayabilir. Örneğin:
• Kalp ritminde aralıklı duraklamalar veya anormal derecede hızlı, yarışan bir kalp atışı olabilir. Ancak, bunların nadiren ortaya çıkması durumunda, bunları tespit etmek için çökme sırasında bir EKG kaydı gereklidir.
• Bu durum, kedinizin/köpeğinizin birkaç gün boyunca bir Holter monitörü (taşınabilir kalp monitörü) kedinizin/köpeğinizin vücuduna takılıyken çökme meydana gelirse EKG kaydı alınabilir.
Çökmenin bir kalp ritmi bozukluğu nedeniyle olup olmadığını teşhis etmek, tedaviyi belirlemek için gereklidir. Örneğin:
• Kalp aralıklı olarak çok hızlı atıyorsa, ilaçlarla bu durumun önlenmesi mümkün olabilir.
• Kalp geçici olarak duruyorsa, bir pacemaker (kalp pili) takılarak kalp atışlarının devam etmesi sağlanabilir ve çökme engellenebilir.
Holter monitör takılıyken kedinizde/köpeğinizde çökme meydana gelmezse, anormal bir ritim bozukluğunu ekarte etmek zor olabilir, çünkü bu ritim bozukluğu yalnızca aralıklı olarak ortaya çıkabilir (ancak yine de endişe kaynağı olabilir).
Eğer çökme olayları daha sık hale gelirse, Holter monitörü takılarak (5-7 günlük süre boyunca) izleme tekrar yapılabilir. Alternatif olarak, daha küçük bir kayıt cihazı olan implant edilebilir döngü kaydedici (Insertable Loop Recorder – ILR) cerrahi olarak kalbin yakınına, deri altına yerleştirilebilir. Bu cihaz, birkaç hafta ila ay boyunca EKG takibi yapabilir.
Özetleyecek olursak:
• Olayın doğru bir şekilde tarif edilmesine özen gösterin. Bir video kaydı, tanı için oldukça faydalıdır.
• Eğer güvenli bir şekilde yapabiliyorsanız, kedinizin/köpeğinizin dudak ve diş eti rengini kontrol edin.
• Veteriner hekiminiz, çökme sonrasında kalıcı semptomlar için kedinizi/köpeğinizi muayene edecektir, ancak genellikle kan testleri, EKG ve ultrason taraması gibi başlangıç testleri gereklidir.
• Çoğu durumda, daha ileri testler yapılması da gerekebilir. Örneğin, köpek veya kedinin birkaç gün boyunca bir Holter monitörü takması ihtiyaç duyulan yaygın bir uygulamadır.
Ancak, çökme/senkop yaşayan hayvanlarda doğru tedavi için başarı sağlanması adına, kesin bir teşhis koymak şarttır.
